حاشیه نشینی در تبریز

مقدمه:

جهان به سرعت در حال گسترش زندگي شهري است. در حال حاضر، سرعت رشد شهرنشيني در كشورهاي در حال توسعه،بيشتر از كشورهاي توسعه يافته است.

در ايران نيز شهرنشيني با روندي سريع و شتابان همراه بوده و اين رشد شتابان، مسائل ومعضلات زيادي براي شهرهاي بزرگ ايران (بويژه شهر تبريز) بدنبال داشته است.  از معضلات بسيار مهم حاشيه نشيني در شهر تبريز مي توان به بيكاري، درآمد كم، پايين بودن اجاره بهاي مسكن و مهاجرت گسترده از محيط ها ي شهري كوچك و روستاهاي استان اشاره كرد، كه ناشي از عوامل اقتصادي (جاذبه هاي اقتصادي شهر تبريز و دافع ههاي اقتصادي شهرهاو روستاهاي اطراف) و دافعه هاي اجتماعي – فرهنگي در محل سكونت قبلي بوده است. و اين امر موجب بروز انواع ناهنجاري ها ي شهري(اشتغال افراد حاشيه نشين در مشاغل كاذب، وجود ساخت و سازهاي غير مجاز، افزايش جرم و جنايت، اثرات نامطلوب فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، آلودگي محيط زيست شهري و غيره) شده است.

حاشیه نشینی چیست؟

حاشیه نشینی از پیامدهای رشد سریع و نا هماهنگ برنامه های اقتصادی و افزایش دوگانگی های اجتماعی – اقتصادی است . حاشیه نشینی به توسعه های شهری اطلاق می شود که بدون برنامه ریزی ،هدایت ، کنترل و بدون رعا یت مقررات شهرسازی توسط توده مردم ایجاد می شود.حاشیه نشینی پدیده ای پیچیده ، نا همگون و گسترده و ازآن دسته حقایق اجتماعی است که هرچند یک پدیده اما خود در درون خویش دارای ابعاد گوناگون است که برای شناخت آن باید هم از بعد فضایی به آن پرداخت و هم از بعد اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی ،حاشیه نشینی را می توان یک نوع محرومیت خواند. بنابراین حاشیه نشینان کسانی هستند که بیشترتحت تأ ثیر عوامل منفی زادگاه خود و کمتر در اثر جنبه های مثبت شهر ، به شهرها روی آورده اند ولی به علت نداشتن مهارت ، سرمایه و تحصیلات نتوانسته اند جذب اقتصاد و بازار کار شوند این امر باعث  عدم تمکن مالی آنها شده و آنها را به حاشیه رانده و مجبور  به سکونت در محله های ارزان کرده است این افراد از نظر رفتار و ویژگیهای فرهنگی – اجتماعی و حتی زبان متفاوت از مردم شهر هستند به گونه ای که هم حاشیه نشینان خود را جدای از مردم شهر می دانند و هم مردم ساکن در متن شهر به دیده تحقیر به حاشیه نشینان می نگرند .............................

انواع حاشیه نشینی

حاشیه نشینی از نظر سکونت اولیه، به سه دسته طبقه بندی می شوند:

 1- حاشیه نشینی بومی 2- حاشیه نشینی غیربومی 3- حاشیه نشینی دو گانه

حاشیه نشینی بومی، شامل آن دسته از حاشیه نشینان است که غیر مهاجراند. اینها از بدو تولد تاکنون در منطقه حاشیه نشین سکونت دارند.....................

حاشیه نشینان غیر بومی، شامل مهاجرانی هستند که از روستاها و شهرهای دیگر کشور به این مناطق کشیده شده اند.

حاشیه نشین دوگانه، فردی است که از کشوری دیگر به کشور دیگر رفته است. این افراد عمدتآً از افغانستان و کشورهای عربی به ایران آمده­اند...................

حاشیه‌نشینی 400 هزار نفر در چهار پهنه‌ی تبریز

رییس اداره‌ی بافت‌های فرسوده‌ی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی آذربایجان‌شرقی گفت: حدود 400 هزار نفر از جمعیت تبریز در قالب حدود 80 هزار خانوار در چهار پهنه‌ی شمال، جنوب، غرب و جنوب غرب تبریز حاشیه‌نشین هستند

محله حاشیه‌نشین در مجموع در چهار پهنه‌ی تبریز وجود دارد که بیشترین میزان حاشیه‌نشینی تبریز در بخش شمالی آن است، در پهنه‌ی جنوب نیز آخر مارالان و طالقانی، در پهنه‌ی غرب محدوده‌ی پارک تبریز و در پهنه‌ی جنوب غرب هم مناطق رواسان و آخماقیه حاشیه‌نشین محسوب می‌شوند.

ارائه مطالبی مرتبط در این زمینه :

وجه مشخصه شهرنشيني جهان سومي، ناموزوني و نابرابري است. اشاعه قابل توجهي از ثروت و از سوي ديگر اقليت هايي که در فقر زندگي مي کنند، از ناکامي هاي خط مشي شهري قلمداد مي شوند. حاشيه نشيني از پيامدهاي توسعه ناهمسو و بدريخت در نظام شهرنشيني است. کاربريهاي شهري در قشربندي اجتماعي و اقتصادي تاثيرگذار است و وقتي حاشيه نشينان خود را ناتوان از بهبود موقعيت اقتصادي- اجتماعي خويش احساس کردند، نوعي محروميت در آنها بوجود آمده و آنها را به ارتکاب جرائم اجتماعي وادار کرده است. تحقيق حاضر بررسي علل شکل گيري حاشيه نشيني را در ارتباط با شاخص هاي آموزشي، بهداشتي، فرهنگي، تجاري، ورزشي، فضاي سبز و بازتاب هاي اجتماعي ناشي از آن، در شهر يزد مورد بررسي قرار داده است. روش تحقيق، ترکيبي از روش هاي اسنادي، تحليلي و پيمايشي است.
با توجه به تفاوت ضريب پراکندگي کاربريها و خدمات شهري که در محلات حاشيه نشين برابر 188.9 و در محلات غير حاشيه نشين برابر 14.49 است، چنين استنباط مي شود که شاخصهاي مذکور به عنوان يکي از عوامل تاثير گذار در حاشيه نشيني محسوب مي شوند. بر اساس مدلهاي رتبه بندي سکونتگاهها، درجه توسعه يافتگي در 41 محله شهر تفاوت چشمگيري را نشان داده است. همچنين ميزان اعتبار همبستگي بين عدم توسعه يافتگي و حاشيه نشيني با 0.035 قابل اعتبار بوده است. بر اساس رگرسيون خطي نيز ارتباط معني داري بين حاشيه نشيني و توزيع ناعادلانه خدمات و عدم توسعه يافتگي وجود داشته است. علاوه بر اين، نتايج مدل خوشه اي، حاکي از اين است که براي حاشيه نشين بودن يک محله، غير از کمبود خدمات و کاربريها، فاکتورهاي ديگري نيز مطرح بوده است. يافته هاي اين قسمت از تحقيق به موازات ديدگاه بوم شناسي شهري است.
يکي ديگر از يافته هاي اين تحقيق در رابطه با بازتابهاي اجتماعي حاشيه نشيني بوده است. جامعه آماري اين بخش را کليه خانوارهاي حاشيه نشين شهر يزد تشکيل داده است. بر اين اساس نمونه اي به حجم 282 نفر از ساکنين مناطق حاشيه اي شهر يزد انتخاب و مشخص گرديد که افراد بيکار و با درآمد پايين نسبتا بيشتر مرتکب جرائم اجتماعي شده اند. همچنين نتايج تحقيق نشان داد که بين مهاجرت و ارتکاب جرائم اجتماعي رابطه معني داري وجود ندارد. نتايج اين تحقيق، همسو با نظريات قشربندي اجتماعي بوده است.